پەیوەندیی نێوان ئەدەبیاتی منداڵان و پەروەردە......نووسینی:سەردار قادر

پەیوەندیی نێوان ئەدەبیاتی منداڵان و پەروەردە.

سەردار قادر

حەز و خولیا و ناسینی جیهانەجوانەکەی منداڵان لای مامۆستا (عەلی حەمەڕەشید) لەسەرەتاوە بەشیعرو چیرۆکی پەروردەیی تایبەت بە منداڵان دەستیپێکرد. کاتێ کە شیعرە ناسک و جوانەکانی ئەم مامۆستا میهرەبانە دەخوێنینەوە، کەبەزمانێکی شیرین و پاراوی

منداڵانە نوسراون وات لێدەکەن بیانکەی بە ئاوازو گۆرانی ڕۆژانە بەردەوام لەبەر خۆتەوە بیڵێتەوە. هاتن و لەدایک بونی شیعرەکانی (عەلی حەمەڕەشید) بۆ منداڵانی نەتەوەی بندەستی کورد، لەئان و ساتی خۆیدابوە شایانی باسە هەروەک چۆن هەمیشە دڵسۆزی قوتابی و قوتابخانەبووە ئاواش بەعەشقەوە کاری لەوبوارەداکردووە، بەئەمانەتەوەئەدەبیاتی منداڵانی خستووەتە خزمەتی پەروەردەو قوتابیانەوە گومانی تیانیە لای مامۆستا (عەلی) پەروەردەوئەدەبیاتی منداڵ دوانەیەکی لەیەک دانەبڕاون، ئەم شیعرە بەنمونە: (وتەکانی مامۆستا) هەر کە مامۆستا دەدوێ بە وشەی شیرین شیرین هێندە ئاسودە دەبم دڵ پڕ لە هیوا بۆ ژین وتەکانی مامۆستا بەرەو ئامانجم دەبەن بۆ ئەوەی سەرکەوتوبم وزە و تینم پێدەدەن بۆیە منیش کۆڵنادەم کۆشش دەکەم بەردەوام بە گورجی هەنگاودەنێم لەسەر وتەی مامۆستام بۆ گەیشتن بەئامانج ماندووبونی زۆر دەوێ هەر کەسێک ماندوو نەبێ ئەستەمە کە سەرکەوێ. هەروەک چۆن پەروەردە گرنگی بنەڕەتی و چارەنووسسازی خۆی هەیە. ئەدەبیاتیش بەهەمان شێوە، چونکە بمانەوێ نەمانەوێ مامۆستا (عەلی) و دەقەئەدەبییەکانی زایەڵەی دەنگێکی زۆڵاڵن لەناو مێژووی ئەدەبی منداڵاندا ئەم مرۆڤە بەجۆرێک لە ناو زمان و کلتور هەست و نەستی منداڵاندا ئاوێتە بووە کە خوێنەرو تۆیژەورانی بەئاگاو وشیار هەست بەم ڕاستییە جوانە دەکەن، کە پێمان دەڵێت نەتەوەی کوردیش وەک گەلانی تر خاوەنی ئەدەبی منداڵان و جیهانە جوانەکەی منداڵانن، بەڵام بەداخەوە هەتا ئێستا یان بەهۆی کەمتەرخەمی، یان بەهۆی ناشارەزایی و بیرتەسکی، ئەدەب و هونەری منداڵانمان بەباشی نەناسیوە، یان فەرامۆشکراوە یان خۆیان بە دورگرتووە لەم ئەدەبە، ئەم خاوخلیچکییەش بەدرێژایی مێژوو لە پێش هەموو شتێک دا غەدربوە لە مێژووی ئەدەب و منداڵان، چونکە هەرلەمامۆستا زێوەرەوە تا مامۆستا (عەلی حەمەڕەشید) لەسەرتاسەری کوردستاندا، تەنیا ئەو مێژووە کەمەیە کەدەکاتە سەد ساڵ ئەمەش بە ئەدەبێکی هەژار هەژماردەکرێ لە ئێستادا.

ئەم شاعیرە هەست ناسکەی مناڵان کەزیاترلەچارەکەسەدەیەکە خزمەت بەو جیهانە جوانەدەکات، هەمیشە بە هەستیارییەوە لە کڵاوڕۆژنەی منداڵانەوە دەڕوانێ وبەمەش سۆز و هەستی خۆی لە ناو شیعردا جێ کردۆتەوە بۆ نمونە لەم شیعرەدا، ئەڵێ: کێم خۆشدەوێ؟ من حەز دەکەم هەموو رۆژێک (بیرکاری) و (زانست) مان هەبێت دەزانن بۆ؟ چونکە مامۆستا (رێبوار) و مامۆستا (تارا) رووخۆشن ئای کە هێمن و لەسەر خۆن هەرگیز لێمان توڕە نابن بە خەندەوە لەگەڵ ئێمەی بچوک دەدوێن بۆیە ئێمەش وەکو چاومان خۆشمان دەوێن.

لەوکاتەوە ئەم شاعیرە خەون و ئەندێشەی منداڵانی کوردی لەگەڵ جوانیەکانی ژیانداهەست پێ کردوە ئیدی سەردەمی مناڵی خۆی و ئەو منداڵانەی کەبەرلەخۆی ژیاون بەیەک خەونی ڕەنگاڵەیەوەگرێداوە، ئێستاش بەسەری سپی و ڕوی خۆشەوە، بەردەوام شیعری ناسک دەکاتەدیاری بۆمناڵان. مناڵانیش ئەم بەرهەمە سروشتییە جوان و ناسکانەیان بەهەست و سۆزەوە لێ وەرگرتوە وەک هاوڕێیەکی بەوەفای خۆیان تەماشای دەکەن ئەم شاعیرەئازیزەی منداڵان هێندەمرۆڤێکی میهرەبان و دلۆڤانە بەردەوام لەژێرئاوازی منداڵاندا سەمادەکات و تەنانەت لەو ئان و ساتانەشدا کەسەرقاڵە بەژیانەوە هێشتا دڵی لای بزەو خەندەی منداڵە وبیرلە شیعرێکی نوێتر دەکاتەوە، ئەوبەردەوام بەئەزمونێکی جوانەوە دەزانێ شیعری مناڵان دەبێ وەک دڵی منداڵ ناسک بێت، بۆئەوەی گەورەساڵان فێرکات بەسۆزەوە خواستەکانیان لە بەر چاو بگرن وتا لە یادیان بێت کەجیهانی مناڵان تایبەتمەندی جیاوازی زمان ڕەوانی و دەروونی ئاشکرا لە خۆ دەگرن و هەر پۆل و تاقمێکی مناڵان لەهەرقۆناغێکی تەمەن دابن ئەواپێویستەلەگەڵیاندا پشوو درێژبن، هەربۆیە ئەم شاعیرە دڵپاکە بەفۆڕمێکی تایبەتەوە و بە فریکانسێکی جیاوازەوە ئامادەی وەرگرتنی پەیام و بابەت و بەرهەمەکانی خۆیەتی؛ هەمیشە وەک پێویست خۆی لە گەڵ ئەو فڕیکانس و تاقم و پۆلە جیاوازانەدا ڕێک خستوە تاپەیامەکەی بەهەڵواسراوی نەمێنتەوە، چونکە ئەوباش دەزانێ. مەنتیقی مناڵ زۆرتر لە گەڵ هەست و سۆزدایە، جگەلەوەش شاعیر بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆگشت سەرنجەکانی لە سەر منداڵان وەستاوە هەرئەمەشە وای لێکردوە بەو هەستە مرۆڤانەوەوەک شاعیرێک لەشیعری پەروەردەدا وەک ڕابەرێکی بەهێز دەرکەوێ. چونکە سەرنجی شاعیرانە و بابەت و ناوەرۆک و زمان و دەربڕینە وێنەییەکان و ئاماژە و هێماکانی هێندە مناڵانەو جوانن لەتریقە و پێکەنین وگڕوگاڵی منداڵ دەچن. ئەم شیعرە بەنمونە: (خولی فێربون) هاتوین بۆخولی فێربوون تائاسۆمان گەش بێ وڕوون بەچالاکی وزانیاری بەوێنەومەلەویاری لێرەکات بەسەردەبەین توانای خۆمان دەردەخەین وانەی تازەفێردەبین هی ئەوپۆلەی بۆی دەچین بۆخولیاوبەهرەکانمان بۆکاری باش وجوانمان مامۆستاکان هاوکارن لەگەڵمان دەست بەکارن تائێمەی بچکۆلەوژیر مرۆڤێک بین ڕۆشنبیر.

ئەم شاعیرە هە ست ناسکەی نێوئەدەبیاتی مناڵان یەکێکە لەنوسەرە دیارەکانی بواری پەروردە زیاترلە چارەکە سەدەیە کە دەنوسێ بۆجیهانە جوانەکەی مناڵان بەمەش مێژوویەکی جوانی دروست کردوە بۆخۆی و خزمەتێکی بەرچاوی کردوە بۆگەل و نیشتمان و مرۆڤایەتی، شایانی باسە نزیکەی ٢٠٠ شیعری کراوە بەگۆرانی منداڵان، خاوەنی ٢٥ نامیلکەیە بۆ منداڵان.

بیروهزری ئەم مرۆڤە هەست ناسکەپڕپرە لەپەیامی تیشکی زانست وچرای ڕوناکی بۆئایندەی منداڵە ژیرەکان.

ئێستاش شەوڕۆژ بێ ئەوەی ماندووبێت دەیەوێ لەڕیگای شیعرو پەروەردەوە بزەو خەندە بکاتە دیاری بۆسەر لێوی گشت منداڵانی کوردوستان، ماوەتەوە ئەوەی بڵێن تەمەنی ئەم شاعیرە قەڵەم زێڕینە درێژبێت هەمیشە بەردەوام بێت لەخزمەت کردنی ئەدەبی منداڵان.

qadrsardar71@gmail.com